ΠΑΤΡΑ :Προβολή ταινίας και συζήτηση στην Οικολογική Κίνησ

Tην Τετάρτη 15 Οκτωβρίου, στις 8:00 μ.μ. στα γραφεία της ΟΙΚΙΠΑ (Σαχτούρη 64)  θα γίνει  προβολή της ταινίας: Bhopal: A Prayer for Rain (2013) σε σκηνοθεσία του Ravi Kumar.

Στην ταινία παρουσιάζονται συνυφασμένες ιστορίες ανθρώπων στην Ινδία και τις ΗΠΑ, καθώς αντιμετωπίζουν διλήμματα ζωής κατά τη διάρκεια των μηνών που οδήγησαν στη μεγαλύτερη βιομηχανική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας, του εργοστασίου χημικών της Union Carbide, που στοίχισε 10.000 ζωές αθώων μέσα σε λίγες ώρες. Εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα.

Με αφορμή την ταινία, θα ακολουθήσει συζήτηση για τη χρησιμότητα αλλά και την ασφάλεια των χημικών βιομηχανιών και τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την προστασία των εργαζομένων, των περιοίκων αλλά και του περιβάλλοντος (διαχείριση χημικών αποβλήτων).

(επισυνάπτουμε σχετικά άρθρα για προβληματισμό)

1.     Μνήμη Μποπάλ

Ειδικοί και ακτιβιστές, που συμμετείχαν στη Διεθνή Εκστρατεία για Δικαιοσύνη στο Μποπάλ, χτυπήθηκαν βίαια από την ινδική αστυνομία, όταν εισήλθαν στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο της Union Carbide προσπαθώντας να πάρουν ένα δείγμα από τους τόνους των επικίνδυνων αποβλήτων, που ακόμη κείτονται εκεί σκορπισμένα.

Χρειάστηκε να παρέμβει ο πρωθυπουργός του κρατιδίου, ο οποίος, συνειδητοποιώντας προφανώς τον παραλογισμό μιας τέτοιας συμπεριφοράς, διέταξε την απόσυρση όλων των κατηγοριών και ζήτησε συγνώμη για τη βάρβαρη συμπεριφορά της αστυνομίας (φωτογραφία, πηγή: Greenpeace).

Το θέμα όμως δεν έληξε: την ίδια ημέρα, στις 2 Δεκεμβρίου, μια ειρηνική διαδήλωση 200 γυναικών που επέζησαν της καταστροφής άφησε συμβολικά τοξικά απόβλητα έξω από τα κεντρικά γραφεία της ιδιοκτήτριας εταιρείας Dow Chemical στην Ινδία, με την απαίτηση η εταιρεία να αναλάβει την ευθύνη για την καταστροφή και να καθαρίσει το εργοστάσιο και τη γύρω περιοχή.

Η απάντηση της εταιρείας ήταν σαφής: μήνυσε τις γυναίκες για «απώλεια εργασιών», ζητώντας αποζημίωση 10.000 δολαρίων. Η «απώλεια» ήταν ότι κάποιος υπάλληλος της εταιρείας χρειάστηκε να βγει έξω λίγα λεπτά για να μιλήσει στις διαδηλώτριες. Η εταιρεία προσπαθεί τώρα να φιμώσει κάθε διαμαρτυρία, απαιτώντας να απαγορευθεί στους επιζήσαντες να διαδηλώνουν σε απόσταση μικρότερη από 100 μέτρα από τα γραφεία της.

Έτσι, στην επέτειο των δεκαοχτώ χρόνων από τη μεγαλύτερη βιομηχανική καταστροφή στην παγκόσμια ιστορία, τα θύματα των αερίων και οι υποστηρικτές τους διαδηλώνουν στους δρόμους, ακόμη περιμένοντας δικαίωση.

Οι διαδηλωτές απαιτούν από την Dow Chemical να ικανοποιήσει άμεσα τις απαιτήσεις των επιζώντων, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν οικονομική αποζημίωση, μακροπρόθεσμη ιατρική φροντίδα, καθαρό πόσιμο νερό και καθαρισμό του χώρου της μονάδας από τα απόβλητα (σήμερα, στο Μποπάλ εξακολουθούν και πεθαίνουν κάθε μήνα περί τα 30 άτομα, δεκάδες παιδιά γεννιούνται με παραμορφώσεις και ο χώρος του εργοστασίου εξακολουθεί να μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα).

Επίσης απαιτούν να τιμωρηθεί ο βασικός υπεύθυνος, ο αμερικανός πρόεδρος της Union Carbide, Γουόρεν Άντερσον, με διαταγές του οποίου είχαν γίνει περικοπές και παραβιάστηκαν τα μέτρα ασφαλείας για να εξοικονομηθούν χρήματα (το σύστημα ψύξης της δεξαμενής είχε αποσυνδεθεί από το ρεύμα για οικονομία και η δεξαμενή ήταν γεμάτη κατά 90%, αντί του 50% που όριζε ο κανονισμός).

Το αποτέλεσμα των περικοπών αυτών ήταν, το βράδυ της 2ας Δεκεμβρίου 1984, 40 τόνοι θανατηφόρων αερίων να διαρρεύσουν από το εργοστάσιο, το οποίο έφτιαχνε φυτοφάρμακα, με αποτέλεσμα 20.000 νεκρούς μέχρι σήμερα και περί τους 500.000 να έχουν προσβληθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πολλοί από τους οποίους έμειναν τυφλοί.

Ο κ. Άντερσον πάντως πλήρωσε εγγύηση και αφέθηκε ελεύθερος, έκτοτε δε παραμένει ασύλληπτος, ενώ οι αμερικανικές αρχές «δεν μπορούν να τον εντοπίσουν» για να του επιδώσουν το διεθνές ένταλμα σύλληψης.

Αντίθετα, ακτιβιστές της αμερικανικής Greenpeace εντόπισαν τον φυγόδικο στη βίλα του στη Φλόριντα και τού επέδωσαν το ένταλμα σύλληψης, όμως ο αξιότιμος κ. Άντερσον εξαφανίστηκε και πάλι.

Προφανώς κάποιες δεκάδες χιλιάδες νεκροί και τυφλωμένοι ινδοί δεν αξίζουν τη σύλληψη ενός ευυπόληπτου αμερικανού πολίτη που, άλλωστε, προσπαθούσε απλά να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησής του.

Έτσι ο ένοχος για το μεγαλύτερο βιομηχανικό δυστύχημα στα παγκόσμια χρονικά εξακολουθεί να παίρνει κανονικά τη σύνταξή του, ενώ η Union Carbide απορροφήθηκε από την πολυεθνική εταιρεία χημικών Dow Chemical, που έφτιαχνε μεταξύ άλλων τον «πορτοκαλί παράγοντα», ένα τοξικό αέριο που χρησιμοποίησαν οι Αμερικανοί στον πόλεμο του Βιετνάμ, και τις βόμβες ναπάλμ, που χρησιμοποιήθηκαν πειραματικά για πρώτη φορά κατά του Δημοκρατικού Στρατού στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.

Στις αρχές Ιανουαρίου η οργάνωση Greenpeace και οι επιζήσαντες της βιομηχανικής καταστροφής αποφάσισαν να μεταφέρουν τον αγώνα εκτός Ινδίας, παραδίδοντας 4 βαρέλια με τοξικά κατάλοιπα στο μεγαλύτερο ευρωπαϊκό εργοστάσιο της εταιρείας, στο Τερνόιζεν της Ολλανδίας. 15 ακτιβιστές συνελήφθησαν από την αστυνομία, γιατί δεν υπάκουσαν στις εντολές να αποχωρήσουν από τους χώρους της εταιρείας.

Η Greenpeace με ανακοίνωσή της δηλώνει ότι «δεν θα αφήσουμε την Dow να θάψει το έγκλημα στην Ινδία, αλλά θα συνεχίσουμε να επιστρέφουμε αποδείξεις στην εταιρεία, σε ολόκληρο τον κόσμο, για να την φέρουμε αντιμέτωπη με τις ευθύνες της απέναντι σε όλους αυτούς που δηλητηριάζονται εξαιτίας του γεγονότος ότι εκείνη αρνείται να αναλάβει τις εκκρεμούσες ευθύνες της στο Μποπάλ. Εταιρείες όπως η Dow ωφελούνται από την παγκόσμια αγορά για την ανάπτυξη των επιχειρήσεών τους, αλλά δεν είναι παγκόσμια υπόλογες για τις δραστηριότητές τους. Μέχρι να είναι, εγκλήματα όπως αυτό θα συνεχίσουν να διαπράττονται και το περιβάλλον θα πληρώνει το τίμημα».

(http://www.oikologos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=127:0027&catid=38:chemicals&Itemid=188)

2.     Χημεία και Περιβάλλον: βοήθημα ή εμπόδιο;

Τα περιβαλλοντικά ζητήματα όπως οι κλιματικές αλλαγές, η μόλυνση των υδάτων και οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των ειδήσεων και η σημασία τους έχει αυξηθεί σημαντικά στην καθημερινότητα. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τη χημεία και τη χημική βιομηχανία ως επιβλαβείς για το περιβάλλον. Ωστόσο, πολλές πρόσφατες εξελίξεις και επιστημονικές έρευνες στον τομέα της χημείας μας βοηθούν να παράγουμε υλικά και εφαρμογές πιο φιλικά προς το περιβάλλον, ενώ διατηρούμε την ποιότητα και τον τρόπο ζωής που προσδοκούμε.

Με την πάροδο των χρόνων, η βιομηχανία και το ευρύτερο κοινό συνειδητοποίησαν τις καταστροφικές επιπτώσεις κάποιων παλαιότερων μεθόδων καθώς και την ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο παρελθόν, λίγοι γνώριζαν τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις που επέφερε ο σύγχρονος τρόπος ζωής στο περιβάλλον, ενώ μάλλον έβλεπαν μόνο τις θετικές προοπτικές για τη δημιουργία νέων, χρήσιμων υλικών και προϊόντων.

Η έρευνα στις επιστήμες της βιολογίας και της χημείας αποκάλυψε πως η βιομηχανική επεξεργασία στη χημεία και την πετροχημεία μπορούσε να παίξει ένα ρόλο στη διαμόρφωση λύσεων για τα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως για παράδειγμα κλιματικές αλλαγές, διαχείριση απορριμμάτων, ανακύκλωση και ενεργειακή αποδοτικότητα. Χωρίς τους χημικούς ίσως να μην είχαμε αντιληφθεί ποτέ αυτά τα προβλήματα. Οι ριζικές αλλαγές που έχουν γίνει – και που γίνονται ακόμα – προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις.

Η Βιομηχανία έχει επίσης αναπτύξει έναν αριθμό εθελοντικών πρωτοβουλιών όπως το πρόγραμμα «Υπεύθυνη Φροντίδα», για να αυξήσει τα κριτήρια σχετικά με ζητήματα υγείας και περιβάλλοντος και να καθιερώσει ασφαλή και βιώσιμα συστήματα μεταφοράς σε πλήρη συμβατότητα με τους κανονισμούς. Ως μέρος του προγράμματος «Υπεύθυνη Φροντίδα» η βιομηχανία δημοσιοποιεί κατευθυντήριες οδηγίες για την διανομή και το χειρισμό χημικών ουσιών που απαιτούν κατάλληλες προφυλάξεις. Όλες αυτές οι προσπάθειες σε συνδυασμό με την καινούρια Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα χημικά (REACH) εγγυώνται ότι η χημεία εκτελείται ασφαλέστερα και μ’ έναν πιο φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο.

Παράλληλα, οι χημικοί και οι πετροχημικοί ερευνούν σήμερα νέες μεθόδους πιο βιώσιμες και πιο φιλικές προς το περιβάλλον διατηρώντας την ανάπτυξη της οικονομίας και της βιομηχανίας μας. Μερικά παραδείγματα:

• Βιολογικά καύσιμα: καύσιμα κίνησης που προέρχονται από τη βιομάζα. Μία μεγάλη κλίμακα προϊόντων βιομάζας όπως το ζαχαροκάλαμο, οι σπόροι ελαιοκράμβης, το καλαμπόκι, το άχυρο, το ξύλο, ζωικά και φυτικά απόβλητα και απορρίμματα μπορούν να μεταμορφωθούν σε καύσιμα κίνησης.
• Βιολογικά πλαστικά: παραγωγή πλαστικών υλικών με τη χρήση φυσικών πόρων όπως φυτά, τα οποία είναι βιοδιασπώμενα.
• Μόνωση: εμπλουτισμένα μονωτικά υλικά για την ενδυνάμωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε σπίτια και κτίρια.
• Ελαφριά πλαστικά σύνθετα: βοηθούν στην μείωση της κατανάλωσης καυσίμων για αυτοκίνητα και αεροπλάνα.
• Κύτταρα καυσίμων: όταν χρησιμοποιούνται για την εκκίνηση αυτοκινήτων ή μοτοσικλετών, τα κύτταρα καυσίμων υδρογόνου παράγουν υδρατμό αντί για καυσαέρια.
• Νέες τεχνολογίες φωτισμού (όπως το OLEDS) : παραγωγή περισσότερου φωτός με λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια.
• Αεροστρόβιλοι και ηλιακή επένδυση:και τα δύο βασίζονται σε υλικά που παράγονται από τη χημική βιομηχανία. Οι μεταλλικοί έλικες των αεροστρόβιλων έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από έλικες φτιαγμένους από φάιμπεργκλας-ενισχυμένο πολυεστέρα για να αντέχουν και στον πιο σφοδρό καιρό.

Η κοινωνία τείνει να θεωρεί κακό κάθε χημικό προϊόν που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο και καλό κάθε φυσικό προϊόν. Το γεγονός ότι κάτι προέρχεται από τη φύση δε σημαίνει ότι είναι καλό και για την υγεία ή το περιβάλλον – η ότι είναι απαραίτητα επικίνδυνο όταν πρόκειται για χημικό προϊόν. Τι πιο φυσικό από τα ξύλα που καίγονται σ’ ένα τζάκι; Στην πραγματικότητα, ο καπνός από τη φωτιά μπορεί να είναι βλαβερός τόσο για την υγεία όσο και για το περιβάλλον, ακριβώς όπως και άλλες καύσεις.

Επίσης, ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος (από τη δημιουργία του μέχρι την καταστροφή του) πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν εκτιμάμε τον αντίκτυπό του. Έχετε ποτέ αντιληφθεί ότι ο αντίκτυπος που έχει η βαμβακοκαλλιέργεια στο περιβάλλον μπορεί να είναι μεγαλύτερος από εκείνον της δημιουργίας συνθετικών ινών όπως ο πολυεστέρας; Ο λόγος είναι ότι ο βάμβακας απαιτεί τη χρήση μεγάλων ποσοτήτων νερού, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

Η ενδυνάμωση της χημείας μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης είναι απαραίτητη για να μας επιτραπεί η διατήρηση μιας άνετης ζωής που θα βρίσκεται σε αρμονία με το περιβάλλον και τη φύση. Η ενοποίηση τεχνολογίας, φύσης και ανθρώπων απεικονίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση όλων των κλάδων των σύγχρονων επιστημών και κυρίως αυτών που αναφέρονται στο περιβάλλον.