1821 - 2021
Ύμνος εις την Ελευθερίαν
Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν είναι ποίημα που έγραψε ο Διονύσιος Σολωμός (1798-1857) το 1823, τμήμα του οποίου αποτελεί τον Εθνικό ύμνο της Ελλάδας από το 1865 και της Κύπρου από το 1966. Αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές ή 632 στίχους. Οι δύο πρώτες στροφές ανακρούονται και συνοδεύουν πάντα την έπαρση και την υποστολή της σημαίας και ψάλλονται σε επίσημες στιγμές και τελετές. Κατά τη διάρκεια της ανάκρουσής του αποδίδονται ορθίως τιμές στρατιωτικού χαιρετισμού «εν ακινησία».
Θεματικές ενότητες
Για να χωρίσει τα διάφορα μέρη μεταξύ τους, ο ποιητής παρεμβάλλει συνήθως τη δεύτερη στροφή του Ύμνου «απ` τα κόκαλα βγαλμένη...», ενώ σύμφωνα με το περιεχόμενό του ο Ύμνος μπορεί να διαιρεθεί στα ακόλουθα μέρη:
Προοίμιο, Στροφές 1-34
Ο
ποιητής παρουσιάζει τη θεά ελευθερία, θυμίζει τα περασμένα μαρτύρια
του Ελληνισμού, την εξέγερση των σκλάβων, τη χαρά του Ελληνισμού, την
έχθρα των Ευρωπαίων ηγεμόνων και την περιφρονητική αδιαφορία των
Ελλήνων για τα φιλότουρκα αισθήματα τους.
1η
Σὲ
γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ
τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν
ὄψι
ποὺ μὲ βία μετράει τὴν γῆ.
2η
Ἀπ’
τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ
ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε,
ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
3η
Ἐκεῖ
μέσα ἐκατοικοῦσες
πικραμένη, ἐντροπαλή,
κι
ἕνα στόμα ἀκαρτεροῦσες,
«ἔλα
πάλι», νά σου πῇ.
4η
Ἄργειε νά'λθῃ
ἐκείνη ἡ μέρα,
κι ἦταν ὅλα
σιωπηλά,
γιατί τὰ ’σκιαζε ἡ φοβέρα
καὶ
τὰ πλάκωνε ἡ σκλαβιά.
5η
Δυστυχής!
Παρηγορία
μόνη σοῦ ἕμενε νὰ λὲς
περασμένα
μεγαλεῖα
καὶ διηγώντας τα νὰ κλαῖς.
6η
Καὶ
ἀκαρτέρει καὶ ἀκαρτέρει
φιλελεύθερη λαλιά,
ἕνα
ἐκτύπαε τ’ ἄλλο χέρι
ἀπὸ τὴν
ἀπελπισιά,
7η
Κι ἔλεες: «Πότε, ἅ,
πότε βγάνω
τὸ κεφάλι ἀπὸ τσ’
ἐρμιές;».
Καὶ ἀποκρίνοντο ἀπὸ
πάνω
κλάψες, ἄλυσες, φωνές.
8η
Τότε ἐσήκωνες
τὸ βλέμμα
μὲς στὰ κλάιματα θολό,
καὶ
εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ’ αἷμα,
πλῆθος
αἷμα ἑλληνικό.
9η
Μὲ τὰ ροῦχα
αἱματωμένα
ξέρω ὅτι ἔβγαινες κρυφὰ
νὰ
γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα
ἄλλα χέρια
δυνατά.
10η
Μοναχὴ τὸ δρόμο ἐπῆρες,
ἐξανάλθες
μοναχή•
δὲν εἴν' εὔκολες οἱ
θύρες
ἐὰν ἡ χρεία τὲς
κουρταλῇ.
11η
Ἄλλός σοῦ ἔκλαψε εἰς
τὰ στήθια,
ἀλλ' ἀνάσασι καμμιά•
ἄλλος
σου ἔταξε βοήθεια
καὶ σὲ γέλασε
φρικτά.
12η
Ἄλλοι, ὀϊμέ, στὴ συμφορά
σου
ὀποῦ ἐχαίροντο πολύ,
«σύρε νὰ
'βρῃς τὰ παιδιά σου,
σύρε», ἔλεγαν οἱ
σκληροί.
13η
Φεύγει ὀπίσω τὸ ποδάρι
καὶ
ὀλογλήγορο πατεῖ
ἢ τὴν πέτρα ἢ τὸ
χορτάρι
ποὺ τὴ δόξα σοῦ
ἐνθυμεῖ.
14η
Ταπεινότατή σου γέρνει
ἡ
τρισάθλια κεφαλή,
σὰν πτωχοῦ ποὺ θυροδέρνει
κι
εἶναι βάρος του ἡ ζωή.
15η
Ναί, ἀλλὰ
τώρα ἀντιπαλεύει
κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή,
ποὺ
ἀκατάπαυστα γυρεύει
ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ
θανῆ.
16η
Ἀπ' τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν
Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα
ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ χαῖρε,
Ἐλευθεριά!
17η
Μόλις εἶδε τὴν ὁρμή
σου
ὁ οὐρανὸς ποὺ γιὰ τσ'
ἐχθροὺς
εἰς τὴ γῆ τὴ μητρική
σου
ἔτρεφ' ἄνθια καὶ καρπούς,
18η
ἐγαλήνεψε•
καὶ ἐχύθει
καταχθόνια μιὰ βοή,
καὶ
τοῦ Ρήγα σοῦ ἀπεκρίθη
πολεμόκραχτη ἡ
φωνή.
19η
Ὅλοι οἱ τόποι σου σ'
ἐκράξαν
χαιρετώντας σὲ θερμά,
καὶ τὰ
στόματα ἐφωνάξαν
ὅσα αἰσθάνετο ἡ
καρδιά.
20η
Ἐφωνάξανε ὡς τ' ἀστέρια
τοῦ
Ἰονίου καὶ τὰ νησιά,
κι ἐσηκώσανε τὰ
χέρια
γιὰ νὰ δείξουνε χαρά,
21η
μ' ὅλον
ποὺ 'ναι ἀλυσωμένο
τὸ καθένα τεχνικά,
καὶ
εἰς τὸ μέτωπο γραμμένο
ἔχει: «Ψεύτρα
Ἐλευθεριά».
22η
Γκαρδιακὰ χαροποιήθει
καὶ
τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ,
καὶ τὰ σίδερα
ἐνθυμήθει
ποὺ τὴν ἔδεναν κι
αὐτή.
23η
Ἀπ' τὸν πύργο τοῦ
φωνάζει,
σὰ νὰ λέῃ σὲ χαιρετῶ,
καὶ
τὴ χήτη τοῦ τινάζει
τὸ λιοντάρι τὸ
Ἰσπανό.
24η
Ἐλαφιάσθη τῆς Ἀγγλίας
τὸ
θηρίο, καὶ σέρνει εὐθὺς
κατὰ τ' ἄκρα
τῆς Ρουσίας
τὰ μουγκρίσματα τσ' ὀργῆς.
25η
Εἰς
τὸ κίνημα τοῦ δείχνει,
πὼς τὰ μέλη εἴν'
δυνατά•
καὶ στοῦ Αἰγαίου τὸ κύμα
ρίχνει
μιὰ σπιθόβολη ματιά.
26η
Σὲ
ξανοίγει ἀπὸ τὰ νέφη
καὶ τὸ μάτι
τοῦ Ἀετοῦ,
ποὺ φτερὰ καὶ
νύχια θρέφει
μὲ τὰ σπλάχνα τοῦ Ἰταλοῦ•
27η
καὶ
σ' ἐσὲ καταγυρμένος,
γιατί πάντα σὲ
μισεῖ,
ἔκρωζ' ἔκρωζ' ὁ σκασμένος,
νὰ
σὲ βλάψῃ, ἂν ἠμπορῇ.
28η
Ἄλλο
ἐσὺ δὲν συλλογιέσαι
πάρεξ ποὺ θὰ
πρωτοπᾷς•
δὲν μιλεῖς καὶ δὲν
κουνιέσαι
στὲς βρισιὲς ὀποῦ
ἀγρικᾷς•
29η
σὰν τὸ βράχο ὀποῦ
ἀφήνει
κάθε ἀκάθαρτο νερὸ
εἰς τὰ
πόδια του νὰ χύνῃ
εὐκολόσβηστον ἀφρό•
30η
ὀποῦ
ἀφήνει ἀνεμοζάλη
καὶ χαλάζι καὶ βροχὴ
νὰ
τοῦ δέρνουν τὴ μεγάλη,
τὴν αἰώνιαν
κορυφή.
31η
Δυστυχιά του, ὦ, δυστυχιά του,
ὀποιανοὺ
θέλει βρεθεῖ
στὸ μαχαίρι σου ἀποκάτου
καὶ
σ' ἐκεῖνο ἀντισταθεῖ.
32η
Τὸ
θηρίο π' ἀνανογιέται
πὼς τοῦ λείπουν τὰ
μικρά,
περιορίζεται, πετιέται,
αἷμα ἀνθρώπινο
διψᾷ•
33η
τρέχει, τρέχει ὅλα τὰ
δάση,
τὰ λαγκάδια, τὰ βουνά,
κι ὅπου
φθάσει, ὅπου περάσει,
φρίκη, θάνατος, ἐρμιά•
34η
Ἐρμιά,
θάνατος καὶ φρίκη
ὅπου ἐπέρασες κι ἐσύ•
ξίφος
ἔξω ἀπὸ τὴ θήκη
πλέον ἀνδρείαν σου
προξενεῖ.
Στροφές 35-74
Η
μάχη της Τριπολιτσάς.
35η
Ἰδού, ἐμπρός σου ὁ
τοῖχος στέκει
τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς•
τώρα
τρόμου ἀστροπελέκι
νὰ τῆς ρίψῃς
πιθυμᾷς.
36η
Μεγαλόψυχο τὸ μάτι
δείχνει
πάντα ὁπὼς νικεῖ,
κι ἂς εἴν'
ἅρματα γεμάτη
καὶ πολέμιαν χλαλοή.
37η
Σοῦ
προβαίνουνε καὶ τρίζουν
γιὰ νὰ ἰδῇς
πὼς εἴν' πολλά•
δὲν ἀκοῦς ποὺ
φοβερίζουν
ἄνδρες μύριοι καὶ παιδιά;
38η
Λίγα
μάτια, λίγα στόματα
θά σας μείνουνε ἀνοιχτά.
γιὰ
νὰ κλαύσετε τὰ σώματα
ποὺ θὲ νὰ
'βρῃ ἡ συμφορά!
39η
Κατεβαίνουνε, καὶ
ἀνάφτει
τοῦ πολέμου ἀναλαμπῆ•
τὸ
τουφέκι ἀνάβει, ἀστράφτει,
λάμπει, κόφτει τὸ
σπαθί.
40η
Γιατί ἡ μάχη ἐστάθει ὀλίγη;
Λίγα
τὰ αἵματα γιατί;
Τὸν ἐχθρὸ θωρῶ
νὰ φύγῃ
καὶ στὸ κάστρο ν'
ἀνεβεῖ.
41η
Μέτρα! Εἴν' ἄπειροι οἱ
φευγάτοι,
ὀποῦ φεύγοντας δειλιοῦν•
τὰ
λαβώματα στὴν πλάτη
δέχοντ', ὥστε ν'
ἀνεβοῦν.
42η
Ἐκεῖ μέσα
ἀκαρτερεῖτε
τὴν ἀφεύγατη φθορά•
νά,
σᾶς φθάνει• ἀποκριθεῖτε
στῆς νυκτὸς
τὴ σκοτεινιά!
43η
Ἀποκρίνονται καὶ ἡ
μάχη
ἔτσι ἀρχίζει, ὀποῦ μακριὰ
ἀπὸ
ράχη ἐκεῖ σὲ ράχη
ἀντιβούιζε
φοβερά.
44η
Ἀκούω κούφια τὰ τουφέκια,
ἀκούω
σμίξιμο σπαθιῶν,
ἀκούω ξύλα, ἀκούω
πελέκια,
ἀκούω τρίξιμο δοντιῶν.
45η
Ἅ,
τί νύκτα ἦταν ἐκείνη
ποὺ τὴν τρέμει ὁ
λογισμός!
Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνει
πάρεξ
θάνατου πικρός.
46η
Τῆς σκηνῆς ἡ ὥρα,
ὁ τόπος,
οἱ κραυγές, ἡ ταραχή,
ὁ
σκληρόψυχος ὁ τρόπος
τοῦ πολέμου, καὶ οἱ
καπνοί,
47η
καὶ οἱ βροντὲς καὶ τὸ
σκοτάδι
ὀποῦ ἀντίσκοφτε ἡ
φωτιά,
ἐπαράσταιναν τὸν ᾍδη
ποὺ
ἀκαρτέρειε τὰ σκυλιά•
48η
Τ' ἀκαρτέρειε.
Ἐφαῖνον' ἴσκιοι
ἀναρίθμητοι,
γυμνοί,
κόρες, γέροντες, νεανίσκοι,
βρέφη ἀκόμη εἰς
τὸ βυζί.
49η
Ὂλη μαύρη μυρμηγκιάζει,
μαύρη
ἡ ἐντάφια συντροφιά,
σὰν τὸ ροῦχο
ὀποῦ σκεπάζει
τὰ κρεβάτια τὰ
στερνά.
50η
Τόσοι, τόσοι ἀνταμωμένοι
ἐπετιοῦντο
ἀπὸ τὴ γῆ,
ὅσοι εἴν' ἄδικα
σφαγμένοι
ἀπὸ τούρκικην ὀργή.
51η
Τόσα
πέφτουνε τὰ θερι-
σμένα ἀστάχια εἰς τοὺς
ἀγρούς•
σχεδὸν ὅλα ἐκειὰ τὰ
μέρη
ἐσκεπάζοντο ἀπ' αὐτούς.
52η
Θαμποφέγγει
κανέν' ἄστρο,
καὶ ἀναδεύοντο
μαζί,
ἀνεβαίνοντας τὸ κάστρο
μὲ νεκρώσιμη
σιωπή.
53η
Ἔτσι χάμου εἰς τὴν
πεδιάδα,
μὲς στὸ δάσος τὸ πυκνό,
ὅταν
στέλνει μίαν ἀχνάδα
μισοφέγγαρο χλωμό,
54η
Ἐὰν
οἱ ἄνεμοι μὲς στ' ἄδεια
τὰ κλαδιὰ
μουγκοφυσοῦν,
σειοῦνται, σειοῦνται τὰ
μαυράδια,
ὀποῦ οἱ κλῶνοι
ἀντικτυποῦν.
55η
Μὲ τὰ μάτια τοὺς
γυρεύουν
ὅπου εἴν' αἵματα πηχτά,
καὶ
μὲς στὰ αἵματα χορεύουν
μὲ βρυχίσματα
βραχνά•
56η
καὶ χορεύοντας μανίζουν
εἰς
τοὺς Ἕλληνες κοντά,
καὶ τὰ στήθια τοὺς
ἐγγίζουν
μὲ τὰ χέρια τὰ ψυχρά.
57η
Ἐκειὸ
τὸ ἔγγισμα πηγαίνει
βαθειὰ μὲς στὰ
σωθικά,
ὅθεν ὅλη ἡ λύπη βγαίνει,
καὶ
ἄκρα αἰσθάνονται ἀσπλαχνιά.
58η
Τότε
αὐξαίνει τοῦ πολέμου
ὁ χορὸς
τρομακτικά,
σὰν τὸ σκόρπισμα τοῦ ἀνέμου
στοῦ
πελάου τὴ μοναξιά.
59η
Κτυποῦν ὅλοι
ἀπάνου κάτου•
κάθε κτύπημα ποὺ ἐβγεῖ
εἶναι
κτύπημα θανάτου
χώρις νὰ δευτερωθῇ.
60η
Κάθε
σῶμα ἱδρώνει, ρέει•
λὲς κι ἐκείθενε
ἡ ψυχὴ
ἀπ' τὸ μίσος ποὺ τὴν
καίει
πολεμάει νὰ πεταχθῇ.
61η
Τῆς
καρδίας κτυπίες βροντᾶνε
μὲς στὰ στήθια τους
ἀργά,
καὶ τὰ χέρια ὅπου
χουμᾶνε
περισσότερο εἴν' γοργά.
62η
Οὐρανὸς
γι' αὐτοὺς δὲν εἶναι,
οὐδὲ
πέλαγο, οὐδὲ γῆ•
γι' αὐτοὺς
ὅλους τὸ πᾶν εἶναι
μαζωμένο ἀντάμα
ἐκεῖ.
63η
Τόση ἡ μάνητα κι ἡ
ζάλη,
ποὺ στοχάζεσαι μὴ πὼς
ἀπὸ
μία μεριὰ καὶ ἀπ' ἄλλη
δὲν εἴνει
ἕνας ζωντανός.
64η
Κοιτᾷ χέρια ἀπελπισμένα
πὼς
θερίζουνε ζωές!
Χάμου πέφτουνε κομμένα
χέρια, πόδια,
κεφαλές,
65η
καὶ παλάσκες καὶ σπαθία
μὲ
ὀλοσκόρπιστα μυαλά,
καὶ μὲ ὀλόσχιστα
κρανία,
σωθικὰ λαχταριστά.
66η
Προσοχὴ
καμιὰ δὲν κάνει
κανείς, ὄχι, εἰς τὴ
σφαγή•
πᾶνε πάντα ἐμπρός. Ὦ,
φθάνει,
φθάνει• ἕως πότε οἱ σκοτωμοί;
67η
Ποιὸς
ἀφήνει ἐκεῖ τὸν τόπο,
πάρεξ ὅταν
ξαπλωθεῖ;
Δὲν αἰσθάνονται τὸν κόπο
καὶ
λὲς κι εἶναι εἰς τὴν ἀρχή.
68η
Ὀλιγόστευαν
οἱ σκύλοι,
καὶ «Ἀλλά», ἐφώναζαν,
«Ἀλλά»,
καὶ τῶν Χριστιανῶν
τὰ χείλη
«φωτιά», ἐφώναζαν,
«φωτιά».
69η
Λιονταρόψυχα, ἐκτυπιοῦντο,
πάντα
ἐφώναζαν «φωτιά»,
καὶ οἱ μιαροὶ
κατασκορπιοῦντο,
πάντα σκούζοντας «Ἀλλά».
70η
Παντοῦ
φόβος καὶ τρομάρα
καὶ φωνὲς καὶ
στεναγμοί•
παντοῦ κλάψα, παντοῦ ἀντάρα,
καὶ
παντοῦ ξεψυχισμοί.
71η
Ἦταν τόσοι! Πλέον τὸ
βόλι
εἰς τ' αὐτιὰ δὲν τοὺς
λαλεῖ.
'Ὁλοι χάμου ἐκείτοντ' ὅλοι
εἰς
τὴν τέταρτην αὐγή.
72η
Σὰν ποτάμι τὸ
αἷμα ἐγίνη
καὶ κυλάει στὴ λαγκαδιά,
καὶ
τὸ ἀθῶο χόρτο πίνει
αἷμα ἀντὶς
γιὰ τὴ δροσιά.
73η
Τῆς αὐγῆς
δροσάτο ἀέρι,
δὲν φυσὰς τώρα ἐσὺ
πλιὸ
στῶν ψευδόπιστων τὸ ἀστέρι•
φῦσα,
φῦσα εἰς τὸ ΣΤΑΥΡΟ!
74η
Ἀπ' τὰ
κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ
σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὦ
χαῖρε, Ἐλευθεριά!
Στροφές 75-87
Η
μάχη της Κορίνθου
και
η καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια.
75η
Τῆς
Κορίνθου ἰδοὺ καὶ οἱ κάμποι•
δὲν
λάμπ' ἥλιος μοναχὰ
εἰς τοὺς πλάτανους,
δὲν λάμπει
εἰς τ' ἀμπέλια, εἰς τὰ
νερά.
76η
Εἰς τὸν ἥσυχον αἰθέρα
τώρα
ἀθώα δὲν ἀντηχεῖ
τὰ λαλήματα ἡ
φλογέρα,
τὰ βελάσματα τὸ ἀρνί.
77η
Τρέχουν
ἅρματα χιλιάδες
σὰν τὸ κύμα εἰς τὸ
γιαλό,
ἀλλ' οἱ ἀνδρεῖοι παλληκαράδες
δὲν
ψηφοῦν τὸν ἀριθμό
78η
Ὦ τρακόσιοι,
σηκωθεῖτε
καὶ ξανάλθετε σέ μας•
τὰ
παιδιά σας θέλ' ἰδεῖτε
πόσο μοιάζουνε μέ
σας.
79η
Ὂλοι ἐκεῖνοι τὰ
φοβοῦνται
καὶ μὲ πάτημα τυφλὸ
εἰς
τὴν Κόρινθο ἀποκλειοῦνται
κι ὅλοι
χάνουνται ἀπ' ἐδῶ.
80η
Στέλνει ὁ
ἄγγελος τοῦ ὀλέθρου
πείνα καὶ
θανατικό,
ποὺ μὲ σχήμα ἑνὸς
σκελέθρου
περπατοῦν ἀντάμα οἱ δυό•
81η
καὶ
πεσμένα εἰς τὰ χορτάρια
ἀπεθαίνανε παντοῦ
τὰ
θλιμμένα ἀπομεινάρια
τῆς φυγῆς καὶ τοῦ
χαμοῦ.
82η
Κι ἐσὺ ἀθάνατη, ἐσὺ
θεία,
ποὺ ὅτι θέλεις ἠμπορεῖς.
εἰς
τὸν κάμπο, Ἐλευθερία,
ματωμένη περπατεῖς.
83η
Στὴ
σκιὰ χεροπιασμένες,
στὴ σκιὰ βλέπω κι
ἐγὼ
κρινοδάχτυλες παρθένες
ὀποῦ
κάνουνε χορό.
84η
Στὸ χορὸ γλυκογυρίζουν
ὡραία
μάτια ἐρωτικά,
καὶ εἰς τὴν αὔρα
κυματίζουν
μαῦρα, ὀλόχρυσα μαλλιά.
85η
Ἡ
ψυχή μου ἀναγαλλιάζει
πὼς ὁ κόρφος
καθεμιᾶς
γλυκοβύζαστο ἐτοιμάζει
γάλα ἀνδρείας
κι ἐλευθεριάς.
86η
Μὲς στὰ χόρτα, τὰ
λουλούδια,
τὸ ποτήρι δὲν βαστῶ•
φιλελεύθερα
τραγούδια
σὰν τὸν Πίνδαρο ἐκφωνῶ.
87η
Ἀπ'
τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ
ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε,
ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
Στροφές 88-122
Η
1η πολιορκία του Μεσολογγίου
το
1822 και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό Αχελώο.
88η
Πῆγες
εἰς τὸ Μεσολόγγι
τὴν ἡμέρα τοῦ
Χριστοῦ,
μέρα ποὺ ἄνθισαν οἱ λόγγοι
γιὰ
τὸ τέκνο τοῦ Θεοῦ.
89η
Σοῦ 'λθε
ἐμπρὸς λαμποκοπώντας
ἡ Θρησκεία μ' ἕνα
σταυρό,
καὶ τὸ δάκτυλο κινώντας
ὀποῦ
ἀνεῖ τὸν οὐρανό,
90η
«σ'
αὐτό», ἐφώναξε, «τὸ χῶμα
στάσου
ὀλόρθη, Ἐλευθεριά!».
Καὶ φιλώντας σου τὸ
στόμα
μπαίνει μὲς στὴν ἐκκλησιά.
91η
Εἰς
τὴν τράπεζα σιμώνει,
καὶ τὸ σύγνεφο τὸ
ἀχνὸ
γύρω γύρω τῆς πυκνώνει
ποὺ
σκορπάει τὸ θυμιατό.
92η
Ἀγρικάει τὴν
ψαλμωδία
ὀποῦ ἐδίδαξεν αὐτή•
βλέπει
τὴ φωταγωγία
στοὺς Ἁγίους ἐμπρὸς
χυτή.
93η
Ποιοὶ εἴν' αὐτοὶ ποὺ
πλησιάζουν
μὲ πολλὴ ποδοβολή,
κι άρματ', ἅρματα
ταράζουν;
Ἐπετάχτηκες ἐσύ!
94η
Ἅ, τὸ
φῶς ποὺ σὲ στολίζει,
σὰν ἡλίου
φεγγοβολῆ,
καὶ μακρίθεν σπινθηρίζει,
δὲν
εἶναι, ὄχι, ἀπὸ τὴ γῆ.
95η
Λάμψιν
ἔχει ὅλη φλογώδη
χεῖλος, μέτωπο, ὀφθαλμός•
φῶς
τὸ χέρι, φῶς τὸ πόδι,
κι ὅλα γύρω σου
εἶναι φῶς.
96η
Τὸ σπαθί σου
ἀντισηκώνεις,
τρία πατήματα πατᾷς,
σὰν
τὸν πύργο μεγαλώνεις,
κι εἰς τὸ τέταρτο
κτυπᾷς.
97η
Μὲ φωνὴ ποὺ
καταπείθει
προχωρώντας ὁμιλεῖς:
«Σήμερ',
ἄπιστοι, ἐγεννήθη,
ναί, τοῦ κόσμου ὁ
Λυτρωτής.
98η
Αὐτὸς λέγει, ἀφοκρασθεῖτε
«Ἐγὼ
εἴμ' Ἄλφα, Ὠμέγα ἐγώ•
πέστε, ποὺ
θ' ἀποκρυφθεῖτε
ἐσεῖς ὅλοι, ἂν
ὀργισθῶ;
99η
Φλόγα ἀκοίμητήν σας
βρέχω,
πού, μ' αὐτὴν ἂν συγκριθῇ
κείνη
ἡ κάτω ὀποῦ σας ἔχω,
σὰν δροσιὰ
θέλει βρεθεῖ.
100η
Κατατρώγει, ὠσὰν τὴ
σχίζα,
τόπους ἄμετρα ὑψηλούς,
χῶρες, ὅρη
ἀπὸ τὴ ρίζα,
ζῶα καὶ δέντρα καὶ
θνητούς.
101η
Καὶ τὸ πᾶν τὸ
κατακαίει,
καὶ δὲν σώζεται πνοή,
πάρεξ τοῦ
ἄνεμου ποὺ πνέει
μὲς στὴ στάχτη τὴ
λεπτή».
102η
Κάποιος ἤθελε ἐρωτήσει
Τοῦ
θυμοῦ Τοῦ εἴσ' ἀδελφή;
Ποιὸς εἴν'
ἄξιος νὰ νικήσῃ
ἢ μὲ σὲ νὰ
μετρηθῇ;
103η
Ἡ γῆ αἰσθάνεται τὴν
τόση
τοῦ χεριοῦ σου ἀνδραγαθιά,
ποὺ
ὅλην θέλει θανατώσῃ
τὴ μισόχριστη
σπορά.
104η
Τὴν αἰσθάνονται καὶ
ἀφρίζουν
τὰ νερά, καὶ τ' ἀγρικῶ
δυνατὰ
νὰ μουρμουρίζουν
σὰν ρυάζετο
θηριό.
105η
Κακορίζικοι, ποὺ πᾶτε
τοῦ
Ἀχελώου μὲς στὴ ροῆ
καὶ πιδέξια
πολεμᾶτε
ἀπὸ τὴν καταδρομὴ
106η
νὰ
ἀποφύγετε; Τὸ κύμα
ἔγινε ὅλο
φουσκωτό•
ἐκεῖ εὑρήκατε τὸ
μνῆμα
πρὶν νὰ εὑρεῖτε
ἀφανισμό.
107η
Βλασφημάει, σκούζει, μουγκρίζει
κάθε
λάρυγγας ἐχθροῦ,
καὶ τὸ ρεῦμα
γαργαρίζει
τὲς βλασφήμιες τοῦ θυμοῦ.
108η
Σφαλερὰ
τετραποδίζουν
πλῆθος ἄλογα, καὶ
ὀρθὰ
τρομασμένα χλιμιντρίζουν
καὶ πατοῦν
εἰς τὰ κορμιά.
109η
Ποιὸς στὸ
σύντροφον ἀπλώνει
χέρι, ὠσὰν νὰ
βοηθηθῇ•
ποιὸς τὴ σάρκα τοῦ
δαγκώνει
ὅσο ποὺ νὰ νεκρωθῇ.
110η
Κεφαλὲς
ἀπελπισμένες,
μὲ τὰ μάτια πεταχτά,
κατὰ
τ' ἄστρα σηκωμένες
γιὰ τὴν ὕστερη
φορά.
111η
Σβιέται -αὐξαίνοντας ἡ πρώτη
τοῦ
Ἀχελώου νεροσυρμῆ-
τὸ χλιμίντρισμα καὶ
οἱ κρότοι
καὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ
γογγυσμοί.
112η
Ἔτσι ν' ἄκουα νὰ
βουίξῃ
τὸν βαθὺν Ὠκεανό,
καὶ
στὸ κύμα του νὰ πνίξῃ
κάθε σπέρμα
ἀγαρηνό!
113η
Καὶ ἐκεῖ ποὺ
'ναι ἡ Ἁγία Σοφία
μὲς στοὺς λόφους τοὺς
ἑπτά,
ὅλα τ' ἄψυχα κορμιά,
βραχοσύντριφτα,
γυμνά,
114η
σωριασμένα νὰ τὰ σπρώξῃ
ἡ
κατάρα τοῦ Θεοῦ,
κι ἀπ' ἐκεῖ νὰ
τὰ μαζώξῃ
ὁ ἀδελφὸς τοῦ
Φεγγαριοῦ.
115η
Κάθε πέτρα μνῆμα ἂς
γένει,
κι ἡ Θρησκεία κι ἡ Ἐλευθεριὰ
μ'
ἀργὸ πάτημα ἂς πηγαίνει
μεταξύ τους καὶ
ἂς μετρά.
116η
Ἕνα λείψανο ἀνεβαίνει
τεντωτό,
πιστομητό,
κι ἄλλο ξάφνου κατεβαίνει
καὶ δὲν
φαίνεται, καὶ πλιὸ
117η
καὶ χειρότερα
ἀγριεύει
καὶ φουσκώνει ὁ ποταμός•
πάντα,
πάντα περισσεύει•
πολὺ φλοίσβισμα καὶ
ἀφρός.
118η
Ἅ, γιατί δὲν ἔχω
τώρα
τὴ φωνὴ τοῦ Μωυσῆ;
Μεγαλόφωνα
τὴν ὥρα
ὀποῦ ἐσβιοῦντο οἱ
μισητοί,
119η
τὸ Θεὸν εὐχαριστοῦσε
στοῦ
πελάου τὴ λύσσα ἐμπρός,
καὶ τὰ λόγια
ἠχολογοῦσε
ἀναρίθμητος λαός.
120η
Ἀκλουθάει
τὴν ἁρμονία
ἡ ἀδελφὴ τοῦ
Ἀαρῶν,
ἡ προφήτισσα Μαρία,
μ' ἕνα
τύμπανο τερπνὸν
121η
καὶ πηδοῦν ὅλες
οἱ κόρες
μὲ τσ' ἀγκάλες
ἀνοικτές,
τραγουδώντας, ἀνθοφόρες,
μὲ τὰ
τύμπανα κι ἐκειές.
122η
Σὲ γνωρίζω ἀπὸ
τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ
γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι
ποὺ μὲ
βία μετράει τὴ γῆ.
Στροφές 123-138
Τα
πολεμικά κατορθώματα στη θάλασσα, η πυρπόληση της τουρκικής
ναυαρχίδας
κοντά
στην Τένεδο
και
στο θρήνο για τον απαγχονισμό του Γρηγορίου
Ε’,
όπως καταγράφεται στις στροφές 135 και 136, φαίνεται η προσήλωση του
Σολωμού στην Ορθοδοξία.
123η
Εἰς αὐτήν, εἴν'
ξακουσμένο,
δὲν νικιέσαι ἐσὺ ποτέ•
ὅμως,
ὄχι, δὲν εἴν' ξένο
καὶ τὸ πέλαγο
γιὰ σέ.
124η
Τὸ στοιχεῖον αὐτὸ
ξαπλώνει
κύματ' ἄπειρα εἰς τὴ γῆ,
μὲ
τὰ ὁποῖα τὴν περιζώνει,
κι εἶναι
εἰκόνα σου λαμπρή.
125η
Μὲ βρυχίσματα
σαλεύει
ποὺ τρομάζει ἡ ἀκοή•
κάθε
ξύλο κινδυνεύει
καὶ λιμνιώνα ἀναζητεῖ.
126η
Φαῖνετ'
ἔπειτα ἡ γαλήνη
καὶ τὸ λάμψιμο τοῦ
ἡλιοῦ,
καὶ τὰ χρώματα ἀναδίνει
τοῦ
γλαυκότατου οὐρανοῦ.
127η
Δὲν νικιέσαι,
εἴν' ξακουσμένο,
στὴν ξηρὰν ἐσὺ
ποτέ•
ὅμως ὄχι δὲν εἴν' ξένο
καὶ
τὸ πέλαγο γιὰ σέ.
128η
Περνοῦν ἄπειρα
τὰ ξάρτια,
καὶ σὰν λόγγος στριμωχτὰ
τὰ
τρεχούμενα κατάρτια,
τὰ ὀλοφούσκωτα πανιά.
129η
Σῦ
τὲς δύναμές σου σπρώχνεις,
καὶ ἀγκαλὰ
δὲν εἴν' πολλές,
πολεμώντας, ἄλλα
διώχνεις,
ἄλλα παίρνεις, ἄλλα καῖς.
130η
Μ'
ἐπιθυμία νὰ τηράζῃς
δυὸ μεγάλα σὲ
θωρῶ,
καὶ θανάσιμον τινάζεις
ἐναντίον
τοὺς κεραυνό.
131η
Πιάνει, αὐξαίνει,
κοκκινίζει,
καὶ σηκώνει μιὰ βροντή,
καὶ
τὸ πέλαο χρωματίζει
μὲ αἰματόχροη
βαφή.
132η
Πνίγοντ' ὅλοι οἱ πολεμάρχοι
καὶ
δὲν μνέσκει ἕνα κορμί•
χαίρου, σκιὰ τοῦ
Πατριάρχη,
ποὺ σὲ πέταξαν ἐκεῖ.
133η
Ἐκρυφόσμιγαν
οἱ φίλοι
μὲ τσ' ἐχθρούς τους τὴ
Λαμπρή,
καὶ τοὺς ἔτρεμαν τὰ
χείλη
δίνοντάς τα εἰς τὸ φιλί.
134η
Κειες
τὲς δάφνες ποὺ ἐσκορπίστε
τώρα πλέον δὲν
τὲς πατεῖ,
καὶ τὸ χέρι ὀποῦ
ἐφιλῆστε
πλέον, ἅ, πλέον δὲν
εὐλογεῖ.
135η
Ὂλοι κλαψτε•
ἀποθαμένος
ὁ ἀρχηγὸς τῆς
Ἐκκλησιάς•
κλάψτε, κλάψτε• κρεμασμένος
ὠσὰν
νὰ 'τανε φονιάς!
136η
Ἔχει ὀλάνοικτο τὸ
στόμα
π' ὧρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ
τ'
Ἅγιον Αἷμα, τ' Ἅγιον Σῶμα•
λὲς
πὼς θὲ νὰ ξαναβγῇ
137η
ἡ
κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει,
λίγο πρὶν νὰ
ἀδικηθῇ,
εἰς ὁποῖον δὲν
πολεμήσει
καὶ ἠμπορεῖ νὰ
πολεμῇ.
138η
Τὴν ἀκούω, βροντάει, δὲν
παύει
εἰς τὸ πέλαγο, εἰς τὴ γῆ,
καὶ
μουγκρίζοντας ἀνάβει
τὴν αἰώνιαν ἀστραπή.
Επίλογος, στροφές 139-158
Ο
ποιητής συμβουλεύει τους αγωνιστές να απαλλαγούν από τη διχόνοια
και
προτρέπει τους δυνατούς της Ευρώπης
να
αφήσουν την Ελλάδα
να
ελευθερωθεί.
139η
Ἡ καρδιὰ συχνοσπαράζει.
Πλὴν
τί βλέπω; Σοβαρὰ
νὰ σωπάσω μὲ προστάζει
μὲ
τὸ δάκτυλο ἡ θεά.
140η
Κοιτάει γύρω εἰς
τὴν Εὐρώπη
τρεῖς φορὲς μ'
ἀνησυχιά•
προσηλώνεται κατόπι
στὴν Ἑλλάδα,
καὶ ἀρχινά:
141η
«Παλληκάρια μου, οἱ
πολέμοι
γιὰ σας ὅλοι εἶναι χαρά,
καὶ
τὸ γόνα σας δὲν τρέμει
στοὺς κινδύνους
ἐμπροστά.
142η
Ἀπ' ἐσᾶς
ἀπομακραίνει
κάθε δύναμη ἐχθρική,
ἀλλὰ
ἀνίκητη μιὰ μένει
ποὺ τὲς δάφνες σας
μαδεῖ.
143η
Μία, ποὺ ὅταν ὠσὰν
λύκοι
ξαναρχόστενε ζεστοί,
κουρασμένοι ἀπὸ τὴ
νίκη,
ἄχ, τὸ νοῦ σᾶς τυραννεῖ.
144η
Ἡ
Διχόνοια ποὺ βαστάει
ἕνα σκῆπτρο ἡ
δολερὴ
καθενὸς χαμογελάει,
«πάρ' το»,
λέγοντας, «καὶ σῦ».
145η
Κειο τὸ
σκῆπτρο πού σας δείχνει
ἔχει ἀλήθεια ὡραία
θωριά•
μὴν τὸ πιάστε, γιατί ρίχνει
εἱσὲ
δάκρυα θλιβερά.
146η
Ἀπὸ στόμα ὀποῦ
φθονάει,
παλληκάρια, ἂς μὴν πωθεῖ,
πὼς
τὸ χέρι σας κτυπάει
τοῦ ἀδελφοῦ τὴν
κεφαλή.
147η
Μὴν εἰποῦν στὸ
στοχασμό τους
τὰ ξένα ἔθνη ἀληθινά:
«Ἐὰν
μισοῦνται ἀνάμεσό τους
δὲν τοὺς πρέπει
ἐλευθεριά».
148η
Τέτοια ἀφήστενε
φροντίδα•
ὅλο τὸ αἷμα ὀποῦ
χυθεῖ
γιὰ θρησκεία καὶ γιὰ
πατρίδα
ὅμοιαν ἔχει τὴν τιμή.
149η
Στὸ
αἷμα αὐτό, ποὺ δὲν πονεῖτε
γιὰ
πατρίδα, γιὰ θρησκειά,
σᾶς ὁρκίζω,
ἀγκαλισθεῖτε
σὰν ἀδέλφια
γκαρδιακά.
150η
Πόσο λείπει, στοχασθεῖτε,
πόσο
ἀκόμη νὰ παρθῇ•
πάντα ἡ νίκη, ἂν
ἐνωθῇτε,
πάντα ἐσᾶς θ' ἀκολουθεῖ.
151η
Ὦ
ἀκουσμένοι εἰς τὴν ἀνδρεία,
καταστῆστε
ἕνα Σταυρὸ
καὶ φωνάξετε μὲ
μία:
«Βασιλεῖς, κοιτάξτ' ἐδῶ!
152η
Τὸ
σημεῖον ποὺ προσκυνᾶτε
εἶναι τοῦτο,
καὶ γι' αὐτὸ
ματωμένους μας κοιτᾶτε
στὸν
ἀγῶνα τὸ σκληρό.
153η
Ἀκατάπαυστα
τὸ βρίζουν
τὰ σκυλιὰ καὶ τὸ
πατοῦν
καὶ τὰ τέκνα τοῦ ἀφανίζουν,
καὶ
τὴν πίστι ἀναγελοῦν.
154η
Ἐξ αἰτίας
τοῦ ἐσπάρθη, ἐχάθη
αἷμα ἀθῶο
χριστιανικό,
ποὺ φωνάζει ἀπὸ τὰ βάθη
τῆς
νυκτός: Νὰ ἐκδικηθῶ.
155η
Δὲν
ἀκοῦτε, ἐσεῖς εἰκόνες
τοῦ
Θεοῦ, τέτοια φωνή;
Τώρα ἐπέρασαν αἰῶνες
καὶ
δὲν ἔπαυσε στιγμή.
156η
Δὲν ἀκοῦτε;
Εἰς κάθε μέρος
σὰν τοῦ Ἄβελ καταβοᾷ•
δὲν
εἴν' φύσημα τοῦ ἀέρος
ποὺ σφυρίζει εἰς
τὰ μαλλιά.
157η
Τί θὰ κάμετε; Θ' ἀφῆστε
νὰ
ἀποκτήσωμεν ἐμεῖς
λευθεριάν, ἢ θὰ
τὴν λύστε
ἐξ αἰτίας πολιτικῆς;
158η
Τοῦτο
ἀνίσως μελετᾶτε
ἰδοὺ ἐμπρός σας
τὸν Σταυρό:
Βασιλεῖς, ἐλᾶτε, ἐλᾶτε,
καὶ
κτυπήσετε κι ἐδῶ!»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου